Δηλητηρίαση από υδράργυρο

Συγγραφέας: Αδάμος Χατζηπαναγής

 

Δηλητηρίαση από υδράργυρο είναι μια σχετικά σπάνια αρρώστια σήμερα, η οποία προκαλείται από την έκθεση του παιδιού στον υδράργυρο ή τις ενώσεις του. Ο υδράργυρος (χημικό σύμβολο Hg) είναι ένα βαρύ μέταλλο που απαντάται σε τρεις μορφές. Το  στοιχειακός υδράργυρο, τον  ανόργανο υδράργυρο και τον  οργανικός υδράργυρο (Μεθυλυδράργυρος). Όλες οι μορφές του υδραργύρου μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στον ανθρώπινο οργανισμό.  

 

Τοξικές επιδράσεις περιλαμβάνουν βλάβη του εγκεφάλου, των νεφρών, των πνευμόνων και η δηλητηρίαση από υδράργυρο μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες αρρώστιες όπως, ακροδυνία,  το σύνδρομο Hunter-Russell, και η ασθένεια Minamata.


Τα συμπτώματα συνήθως περιλαμβάνουν αισθητηριακές διαταραχές (όρασης, ακοής, ομιλίας), διαταραγμένη αίσθηση και έλλειψη συντονισμού. Το ποια όργανα θα προσβληθούν καθώς και η ένταση των συμπτωμάτων εξαρτάται από τη μορφή του υδράργυρου, τη δόση, και τη διάρκεια της έκθεσης.

 

 

Τι προκαλεί τη δηλητηρίαση από υδράργυρο;

Η κατανάλωση ψαριών είναι η πιο σημαντική πηγή πρόσληψης υδραργύρου για τον άνθρωπο, παρόλο που τα φυτά και τα ζώα επίσης περιέχουν υδράργυρο λόγω της βιοσυσσώρευσης υδραργύρου στο έδαφος, στο νερό και στην ατμόσφαιρα γενικά.

Η έκθεση σε υδράργυρο μπορεί να προκύψει επίσης με ένα από τους πιο κάτω τρόπους:

  1.  Την αναπνοή μολυσμένου αέρα.
  2. Την κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν υπολείμματα υδραργύρου από την επεξεργασία, όπως μπορεί να συμβεί στο σιρόπι καλαμποκιού με ψηλή περιεκτικότητα φρουκτόζη.
  3. Την έκθεση σε ατμών υδραργύρου, όπως για παράδειγμα τα οδοντιατρικά αμαλγάματα.
  4. Από την ακατάλληλη χρήση ή διάθεση του υδραργύρου που περιέχεται σε αντικείμενα ή όργανα όπως είναι οι ηλεκτρικοί λαμπτήρες φθορισμού.

    Κάποιες από τις δραστηριότητες του ανθρώπου μπορούν επίσης να αποτελέσουν πηγή μόλυνσης με τον υδράργυρο, όπως τα εργοστάσια άνθρακα τα οποία εκπέμπουν περίπου το ήμισυ της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από υδράργυρο. Φυσικές πηγές υδραργύρου είναι τα ηφαίστεια.

Υπολογίζεται ότι περίπου τα δύο τρίτα της ρύπανσης από υδράργυρο από ανθρώπινες δραστηριότητες προέρχεται από καύση, κυρίως του άνθρακα. Άλλες πηγές υδραργύρου είναι η παραγωγή χρυσού, παραγωγή των μη σιδηρούχων μετάλλων, παραγωγή τσιμέντου, η διάθεση των αποβλήτων, παραγωγή καυστικής σόδας, χυτοσιδήρου και χάλυβα, παραγωγή υδραργύρου (κυρίως για τις ηλεκτρικές στήλες), καθώς και η καύση της βιομάζας. 

 

Στοιχειακός υδράργυρος
  • n Απορροφάται εύκολα και γρήγορα από τους πνεύμονες όταν εισπνευστεί (ΚΝΣ, ερυθρά).
  • n 0.1 % απορροφάται από το έντερο.
  • n Ελάχιστα απορροφάται από δέρμα.
 
Στους ανθρώπους, περίπου το 80% της εισπνοής ατμών υδραργύρου απορροφάται μέσω της αναπνευστικής οδού στην συνέχεια εισέρχεται στο κυκλοφορικό σύστημα και διανέμεται σε ολόκληρο το σώμα.

Η δηλητηρίαση με στοιχειακό υδράργυρο μπορεί να προκαλέσει τα ακόλουθα:

  • n Νεκρωτική βρογχίτιδα και πνευμονίτιδα.
  • n Αϋπνία, ανορεξία, απώλεια μνήμης, τρόμο.
  • n Ερυθρότητα παλαμών και πελμάτων.
  • n Υπεριδρωσία, Σιελλόρροια.
  • n Πρωτεϊνουρία, Νεφρωτικό σύνδρομο.
 
Ανόργανος υδράργυρος
  • n Ελάχιστα απορροφάται από το έντερο.
  • n Είναι καυστικός

 

Ο ανόργανος υδράργυρος επηρεάζει κυρίως το γαστρεντερικό σωλήνα και τα νεφρά. Δεν διαπερνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό (Δηλαδή δεν μπορεί να περάσει μέσα από τα τοιχώματα των αγγείων) εύκολα, γι αυτό σπάνια προκαλεί νευρολογικές βλάβες. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν το άτομο εκτεθεί σε υπερβολική δόση υδραργύρου.
Ο κυανιούχος υδράργυρος [Hg(CN)2] είναι ιδιαίτερα τοξικός. Η κατάποση του είναι απειλητική για τη ζωή τόσο από τον ίδιο τον υδράργυρο όσο και από το κυάνιο. Ο κυανιούχος υδράργυρος μπορεί να εισέλθει στο σώμα με την εισπνοή, την κατάποση, ή από το δέρμα. Η εισπνοή του θα προκαλέσει ιδιαίτερο ερεθισμό στο λαιμό.

Η επαφή με τα μάτια μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα και καφέ κηλίδες στα μάτια, και της έκθεση στον υδράργυρο για  μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να επηρεάσει την όραση. Η επαφή με το δέρμα μπορεί να προκαλέσει αλλεργία, ερεθισμός, και γκρίζο χρώμα του δέρματος

 

 Η χρόνια έκθεση σε ίχνη του υδραργύρου οδηγεί στην συσσώρευση του στον οργανισμό. Για να απαλλαγεί ο οργανισμός από τον υδράργυρο μπορεί να απαιτηθούν μήνες ή και χρόνια. Η έκθεση σε μεγαλύτερες δόσεις μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική βλάβη, ευερεθιστότητα, έλκη στα ούλη, σιελλόρια, μεταλλική γεύση, απώλεια της όρεξης, απώλεια μνήμης και αλλαγές της προσωπικότητας. Η εφάπαξ έκθεση σε μεγάλη δόση μπορεί να οδηγήσει σε αιφνίδιο θάνατο.
 Ο ανόργανος υδράργυρος μπορεί να προκαλέσει μια αρρώστια που λέγεται ακροδυνία και παρουσιάζει τα πιο κάτω συμπτώματα:
  • n Στασιμότητα βάρους.
  • n Φωτοφοβία.
  • n Πολύμορφο ερύθημα.
  • n Οιδηματώδη άκρα.
  • n Υπέρταση.
  • n Περιφερική νευροπάθεια.
  • n Νεφρά (Σωληναριακή δυσλειτουργία).
 
Ο ανόργανος υδράργυρος δεν έχει τεκμηριωθεί ότι προκαλεί τερατογένεση αλλά είναι γνωστό ότι μειώνει την γονιμότητα τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες.
 

Οργανικός υδράργυρος (Μεθυλυδράργυρος)

  • n 100 % απορρόφηση από το έντερο.
  • n Περνά το πλακούντα.
  • n Απεκκρίνεται από στο μητρικό γάλα.
  • n Απορροφάται από τους πνεύμονες και το δέρμα.

 

Ο οργανικός υδράργυρος είναι εξαιρετικά τοξικός προκαλεί βλάβη του εγκεφάλου και του ήπατος. Ο μεθυλυδράργυρος είναι τόσο τοξικός που ακόμα και ποσότητα μερικών μικρολίτρων αν χυθεί στο δέρμα μπορεί να προκαλέσει ακόμα και το θάνατο.
 
Ο μεθυλυδράργυρος είναι η κύρια πηγή του οργανικού υδραργύρου για τον άνθρωπο. Συσσωρεύεται στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της τροφικής αλυσίδας, επιτυγχάνοντας υψηλές συγκεντρώσεις στο αίμα. Μεγάλα ψάρια, όπως ο τόνος και ο ξιφίας περιέχουν σαφώς μεγαλύτρες ποσότητες μεθυλυδραργύρου. Η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ και την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA) συμβουλεύει τις γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία, τις θηλάζουσες μητέρες και τα μικρά παιδιά να αποφεύγουν πλήρως το ξιφία, τον καρχαρία, το σκουμπρί και το βασιλιά tilefish. Επίσης να περιορίσουν την κατανάλωση του λευκού τόνου σε  170 g την εβδομάδα. Για όλα τα άλλα ψάρια και οστρακοειδή η κατανάλωση να μην υπερβαίνει τα 340 g την εβδομάδα.

 

Η συμπτωματολογία δηλητηρίασης με οργανικό υδράργυρο περιλαμβάνει τα πιο κάτω: Παραισθησία, αταξία, αδυναμία, τρόμο, προσβολή ματιών και αυτιών, κώμα και θάνατος.

 

Ο μεθυλυδράργυρος μπορεί να προκαλέσει τερατογένεση. Τα νεογέννητα φαίνονται φυσιολογικά στη γέννηση και στη συνέχεια μπορεί να παρουσιάσουν τύφλωση, κώφωση, ψυχοκινητική καθυστέρηση και σπασμούς.
 
Πώς τίθεται η διάγνωση της δηλητηρίασης από υδράργυρο;
 

Πολύ σημαντικό είναι το ιστορικό του ασθενή και η φυσική εξέταση του. Όταν όμως τεθεί η υποψία γίνονται μετρήσεις στο αίμα και στα ούρα του ασθενή.

 

Αν και τα επίπεδα του υδραργύρου στο αίμα είναι συνήθως μικρότερα από 6 μg/L, αν το παιδί ακολουθεί δίαιτα πλούσια σε ψάρια μπορεί να οδηγήσει τον υδράργυρο στο αίμα συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από 200 μg/L. Δεν είναι χρήσιμο να μετρηθούν τα επίπεδα υδραργύρου στο αίμα σε περιπτώσεις δηλητηρίασης με στοιχειακού ή ανόργανου υδραργύρου γιατί ο χρόνος ημιζωής τους στο αίμα είναι πολύ μικρός. Εάν η έκθεση είναι χρόνια, τότε είναι χρήσιμη η μέτρηση του υδραργύρου στα ούρα 24ώρου.
 
Ποια η θεραπεία της δηλητηρίασης από υδράργυρο;
 

Η θεραπεία εξαρτάται από την μορφή του υδραργύρου που προκάλεσε τη δηλητηρίαση, την σοβαρότητα της δηλητηρίασης και από το αν είναι οξεία ή χρόνια

 

Καταρχήν πρέπει να γίνει απομάκρυνση του ασθενή από τη πηγή μόλυνσης. Αν η μόλυνση είναι σοβαρή τότε πιθανό ο γιατρός να αποφασίσει να χορηγήσει κάποια χηλική ένωση που να δεσμεύσει το μόλυβδο και να το αποβάλει. Τέτοια φάρμακα είναι η διμερκαπρόλη και το DMSA. Αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δηλητηρίαση από στοιχειακό ή ανόργανο υδράργυρο. Αντενδεικνύεται η χορήγηση τους σε δηλητηρίαση με οργανικό υδράργυρο.
 
Ποια προληπτικά μέτρα μπορούμε να πάρουμε για να αποφύγουμε δηλητηριάσεις με μόλυβδο;
 
n Να μην χρησιμοποιούμε όργανα που περιέχουν υδράργυρο.
n Να μην τρώμε μεγάλες ποσότητες μεγάλων ψαριών.
n Σωστή καταστροφή των οργάνων που περιέχουν υδράργυρο.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει να μην χρησιμοποιούμε πια υδραργυρικά θερμόμετρα αλλά ηλεκτρονικά. Σε περίπτωση που έχετε στο σπίτι υδραργυρικό θερμόμετρο και σπάσει ή ένα οποιοδήποτε άλλο υδραργυρικό όργανο (πχ βαρόμετρο) τότε κάντε τα ακόλουθα:

 

  1.  Αφήστε τα παράθυρα του δωματίου ανοικτά για τουλάχιστον δυο μέρες.
  2. Μαζέψτε το υδράργυρο με ένα χαρτονάκι και τοποθετήστε τον σε μια νάιλον σακούλα. Μην χρησιμοποιήσετε σκούπα ή οποιαδήποτε ηλεκτρική αναρροφητική σκούπα γιατί απλά θα κατακερματίσετε ακόμα περισσότερο τον υδράργυρο και δεν θα μπορείτε να το μαζέψετε και στην συνέχεια όταν αυξηθεί η θερμοκρασία στο δωμάτιο πιθανό να εξατμιστεί και να τον εισπνεύσετε.
  3. Τοποθετήστε την πιο πάνω νάιλον σακούλα σε μια καινούρια νάιλον σακούλα και μετά μεταφέρατε το υλικό στο αρμόδιο τμήμα του κράτους όπου καταστρέφονται τέτοιου είδους μέταλλα.

Ενημερωτικό Φυλλάδιο

Νέα

Νέο ντοκιμαντέρ παραγωγής BBC σχετικά με τoυς κινδύνους που κρύβει η ακτινοβολία Wi-Fi στα σχολεία

23.04.2019
Νέο ντοκιμαντέρ παραγωγής BBC σχετικά με τoυς κινδύνους που κρύβει η ...

Εκστρατεία Ελέγχου Παιδικών Παιχνιδιών (Πάσχα 2019)

11.04.2019
Η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή ενόψει των εορτών του Πάσχα και έχοντας ως ...